Naturalną konsekwencją rozstania się małżonków w wyniku rozwodu jest podział zgromadzonego w trakcie trwania małżeństwa wspólnego majątku.
Majątek wspólny.
W pierwszej kolejności wyjaśnić trzeba czym jest wspólny majątek małżonków. W poszukiwaniu odpowiedzi na to pytanie sięgnąć należy do kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, którego przepisy regulują kompleksowo kwestie majątkowe osób pozostających w związku małżeńskim. Po ślubie, niejako domyślnie, przyjmowany jest ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. A więc jeżeli małżonkowie nie zdecydują się na przyjęcie innego ustroju małżeńskiego to aż do momentu ustania małżeństwa pozostawać będą w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej. Co to oznacza w praktyce? Otóż oznacza to, że, co do zasady, wszystko co małżonkowie nabywają w trakcie trwania małżeństwa, niezależnie od tego czy robią to wspólnie czy robi to jedynie jedno z nich, stanowi składnik ich wspólnego majątku. Od tej zasady są oczywiście wyjątki – szukać ich należy w art. 33 k.r.o. który wymienia enumeratywnie wszystkie przypadki, kiedy dany składnik majątku nie trafia do majątku wspólnego a do majątku osobistego jednego z małżonków.
Dwie możliwe drogi do podziału majątku wspólnego.
Mając już usystematyzowaną wiedzę na temat składu majątku wspólnego można przejść do jego podziału. Podział jest możliwy po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, do czego może dojść między innymi w konsekwencji orzeczenia rozwodu – na tym konkretnym przypadku skupię się w niniejszym artykule.
Istnieją dwa sposoby podziału majątku, z których mogą skorzystać byli małżonkowie – umowny lub sądowy.
Umowny podział majątku wspólnego jest rekomendowany, w przypadku kiedy małżonkowie są w stanie wypracować zgodne stanowisko w kwestii dzielonego majątku. Jeżeli małżonkowie porozumieją się, zawierają ze sobą umowę, w której wskazują, w jaki sposób dzielą zgromadzony majątek. Umowa taka zazwyczaj nie wymaga szczególnej formy. Sytuacja zmienia się, jeżeli w skład majątku wspólnego wchodzi składnik, którego przeniesienie na inny podmiot wymaga szczególnej formy, np. nieruchomość. Wtedy umowa zawarta musi być w formie aktu notarialnego.
Jeżeli natomiast małżonkowie mają rozbieżne wizje tego, co ma stać się ze zgromadzonym przez nich majątkiem i nie potrafią wypracować wspólnego porozumienia, pozostaje im droga sądowa. Postępowanie sądowe w przedmiocie podziału majątku wspólnego inicjowane jest wnioskiem, który może być złożony przez każdego z małżonków. Wniosek składa się zawsze do Sądu Rejonowego – niezależnie od tego jaka jest wartość dzielonego majątku. Jeżeli chodzi o właściwość miejscową – wniosek skierować należy do Sądu, w którego okręgu znajduje się dzielony majątek. Może się również zdarzyć sytuacja, w której majątek wspólny będzie znajdował w okręgach więcej niż jednego sądu rejonowego – na przykład w sytuacji jeżeli małżonkowie mają dwie nieruchomości – jedną w Krakowie a drugą w Warszawie. W takiej sytuacji to wnioskodawca może zdecydować przed którym Sądem będzie się toczyło postępowanie. Zatem osoba występująca z wnioskiem jest pod tym względem w sytuacji uprzywilejowanej, warto o tym pamiętać, zwłaszcza, jeżeli małżonkowie nie mieszkają blisko siebie.
Pismem inicjującym postępowanie o podział majątku wspólnego jest wniosek o jego podział. W piśmie tym należy Sądowi wskazać szczegółowo jakie są składniki majątku wspólnego, a więc wszystko to co strony zgromadziły przez czas trwania małżeństwa, a co nie należy do ich majątków osobistych, a ponadto zaproponować sposób podziału tego majątku.
Sposoby podziału majątku wspólnego.
Przechodząc dalej – wniosek o podział majątku wspólnego powinien również zawierać propozycję podziału majątku. Wyjaśnienia wymaga zatem na czym faktycznie ma polegać podział majątku wspólnego. Istnieją trzy sposoby na podzielenie majątku wspólnego.
Po pierwsze – podział w naturze. Jest to częsty sposób podziału wspólnej nieruchomości. Jeżeli okaże się, że część przypadająca danemu małżonkowi nie odpowiada wysokości udziałów jakie ten małżonek posiada w majątku wspólnym, Sąd może zasądzić na jego rzecz dopłatę.
Po drugie – przyznanie majątku jednemu małżonkowi z jednoczesnym zasądzeniem spłat na rzecz drugiego małżonka. Wysokość spłaty będzie uzależniona od wartości nieruchomości oraz od wysokości udziału jaki przypada na małżonka uprawnionego do spłaty.
Po trzecie – sprzedaż składników wspólnego majątku a następnie podział uzyskanej kwoty stosownie do wysokości udziałów każdego z małżonków. Taki sposób podziału stosowany jest stosunkowo rzadko.
Wartość majątku wspólnego – na jaki moment należy ją ustalać?
Kończąc temat podziału majątku wspólnego warto zaznaczyć jeszcze, że wartość majątku wspólnego ustala się na dzień dokonywania tego podziału. Często spotkać można się z sytuacją kwestionowania wartości majątku wspólnego. Dzieje się tak dlatego, że strona zobowiązana do spłaty będzie dążyła do tego, aby wartość majątku ustalić na jak najniższym poziomie, a z kolei osoba uprawniona do spłat będzie chciała, aby należna jej kwota była jak najwyższa. Jeżeli strony nie zgadzają się co do wyceny jakiegoś składnika majątku Sąd powołuje biegłego rzeczoznawcę majątkowego, który jako podmiot niezależny od stron dokonuje wyceny danego składnika majątku.
Mam nadzieję, że udało mi się przybliżyć Państwu tematykę związaną z podziałem majątku wspólnego po rozwodzie. Jeżeli szukacie Państwo odpowiedzi na inne nurtujące pytania związane z prawem rodzinnym zachęcam do zapoznania się z innymi artykułami publikowanymi na moim blogu.